A kauta lesu mai ka mai vakatovolea e matana na Vunivalu kei ira na qaqa ni Bau, ka ra sa kidroa ka kurabui vakalevu kina. E rau qai veitalanoa ko Jale kei Ratu Naulivou ka rau qara na sala me kune tale kina e so tale na dakai.
Mai na i vakasala nei Daulakeba, a qai yaco dina ki Bau ko Jale Seveti kei ira na a laki bulia na Vunivalu me Tui Levuka. A rogoca kina na i tukutuku makawa ni yanuyanu ko ya, ni a sa yacana tu e liu ko Butoni, qai vuki me ko Bau ni ra sa mai tawana na turaga ni Kubuna ka ra a toka e na tai levu ko Viti Levu.
E a namaka vakalevu ko Jale me rau sota kei na Vunivalu; ia, e mani yaco na gagadre oqori ni sa oti na soqo ni veibuli ka vakatarogi Jale ko Ratu Naulivou Radomodomo na Vunivalu e na veika e baleta na dakai.
Ni sa vakatura ko Jale ni rawa ni kune na dakai e na veiwaqa voca, ka kaya ko Daulakeba ni tiko dina mai Lau e dua na waqa vaka oqori, sa qai talai rau na Vunivalu me rau lako sara kina ka la’ki kau dakai mai na voca ko ya. E rau a soko sara ki Lau e na draki vinaka ka cagi donu. E rau yaco ki Oneata ka lako taudua ki na waqa voca ko Jale ka yauta mai na dakai e rawata, na gasau kei na korakora. Oti era sa qai soko lesu ki Bau. Ni wiliwili sara yani:
E a moce lutu sara ko Jale e na bogi taucoko oya, ni sa wawale dina na yagona e na cakacaka levu ka vakayacora.
E kamikamica dina na nona tadra, ni sa lesu mai ki vua na veika e dau vakasamataka tu e na veisiga, o ya ni sa samuta na veivanua e vuqa, ka sa tu e deladra na meca e na nona qaqa, ka tokara tu na i sulu vakaivalu makawa ni nona kawa vakavica na udolu e liu, ko ira na Vaikigi.
A taurivaka tale tu ga na yacana dina, ko Kali Sevenisoni (Kalle Svenson).
Ni qai yadra mai, sa qai kila ni a tadra ga, ka mai mata dredredre toka yani e na loma ni vale ni drua.
E na siga taucoko ka tarava ka ra soko tiko mai kina, e a raica ko Daulakeba ni davo galugalu koto ga ko Jale mai loma, ka vaka e vakananuma tiko e levu na ka. Sa mani laivi koya tiko yani.
Ia, ni ra sa uru mai Bau, e a liutaka sara ga ko Jale na kedra vakasoburi vakavinaka na nona i usana.
Era liaca sara na veisau ni kena i rairai kei na nona i vukivuki, ni sa bibi sara ka sega ni vosa vakalevu. E voravora sara na vosavosa ni nona i vakaro vei ira na lewe ni waqa kei nai taukei mai vanua e na nodra colata yani na nona i yaya.
E a vakasamataka talega ko Jale Seveti ni sa kida toka na nona siga lagilagi.
E siga vica vata na nona masia tiko, vakawaiwaitaka ka vakatovolea na gacagaca yadudua ni nona dakai kece.
E kila ni na sega ni tiko dei na Turaga na Vunivalu, ko Ratu Naulivou, ka na sega tale ni dede sa na kacivi koya mai me la’ki vakatovolea na vanataki ni nona i yaragi vou.
Ea dolava na saqa korakora, sigana vakavinaka e na ibe e na vanua sega ni tadravi cagi me mamaca vinaka, qai tawana lesu tale ki na kena saqa. E va taucoko na levu ni saqa korakora.
Ni sa oti taucoko na nona cakacaka, sa qai kacivi ira na qaqa eso, se ko cei e bole me mai vakatovolea na i yaragi vou. Ia, e sega ini dua e lomana dina me la’ki tovolea.
E kilai e kea na levu ni nodra ririkotaka ka taqaya talega na dakai.
Na nodra a raica ka rogoca na i matai ni vana nei Jale e sa vakayawaki ira mai na mataqali i wau balavu takelo.
E qai kuria oqori na nodra veitalanoataka na i tukutuku ka a rogo mai na Toba ni Yasi, ni ra a vakayagataka kina na Vavalagi vei ira na i taukei mai kea.
Ni sa sega ni dua e bole mai, e ratou a qai biliga ki liu e dua na vuvale e dua na nodratou cauravou, ka rau veiwekani voleka kei na Vunivalu, ka ratou tukuna vua na gone oqo me la’ki vakatovolea na dakai.
A vakauqeti koya tale ga mai ko Ratu Naulivou, ka sa mani kalawa yani ki liu vei Jale na cauravou oqo me vakavulici. E a dusimaka vua ko Jale na i tautauri dodonu ni dakai kei na kena navuci vakavinaka. E yacana ko Daku.
A lesuva vakavica na i dusidusi oqori ko Jale, e na kena i moimoi kecega, ka ra sa la’ki veiwalitaki rau tale mai ko ira na qaqa ni Bau.
Ni sa toboka rawa ko Daku na i tautauri kei na navuci ni dakai, sa qai vakavulici koya ko Jale e na kena vakatawani na gasau, me sosomaki mai gusuna kei na tawani ni korakora e na dela ni kena i vakasaribariba.
E a dusimaka ko Jale me qarauna matua na i vakasaribariba, de dreta ena vakacala-ka ka katuvu vakasakasaka kina na nona i yaragi vou.
E vakabauta ko Jale ni kevaka e taura rawa ko Daku na veika e dusimaki vua, ka vanataka vakavinaka na dakai, era na bole dina mai eso tale.
Oti na vuli oqori, sa qai vakaraitaka vua na Vunivalu ni sa kena gauna me vanataki kina na dakai, ka me vana mada e liu ko koya ka qai vana ko Daku.
Ea la’ki vakaduri e na yasa ni rara kadua e dua na tiki ni vava levu ka buturara ni waqa, ka mai tu yani e yasana ko Jale kei ira na qaqa taucoko, ia ko Daku e tucake tikivi Jale me raica vakavoleka na ka e cakava.
E dua ga na ka e via lako vakaca vakalailai, a ya ni a toso vakałailai ki liu ko Daku me raica vakavinaka kina na vanua e lauta na gasau, ni sa vana ko Jale.
Ni sa cabolo na dakai, a qai qoqota ko Daku na kena kubou kei na kena katakata. E levu taudua talega na nona kidacala vei ira kece. Na vuli ka sa toboka rawa e a vuka tubu taucoko tale, ka sa sautaninini tu e na levu ni nona kidroa.
E a vosa vakayaloqaqataki Daku ko Jale, ka kaya ni sega ni dua na ka na dakai kevaka e da sa taukei kina. E a kacivi koya me mai tu vakavoleka tale e tikina, kakua ni toso tale ki liu, ka raica na kena vanataki na i karua ni dakai.
Ni sa baci cabolo ka lau tale na i karua ni gasau, sa qai dusimaka tale ko Jale vei Daku na i navunavuci kei na i vanavanataki ni dakai.
Ia e sa tovolea vakaukauwa tiko ko koya me vunitaka na nona rerevaka na i yaragi vou, ka sega ni vinakata me veiwalitaki mai vei ira na kena vo. Sa mani yalo bolebole ka taura dei na dakai, ka navuca sara yani me vana na vana levu.
Ia, me vaka ga na noda i vakarau kece, ni da sa qai vakatovolea e dua na ka vou sara, ka ka rerevaki sara talega, e a mani sakasaka vakalailai na i vukivuki nei Daku, ka sega ni vakabira vakavinaka na buku ni dakai e na vatuvatu ni tabana.
A sa vakabira deivaki e kea ko Jale: ia, ni sa tu vakasuka mai ko koya ka vana ko Daku, a qai biliga tale ki liu ko Daku, ni rairai via vakayawaka na dakai mai vua. Ia oqori e dua na cala levu e na vanataki dakai vaka na musket se rifle, ka ni vinakati me kabi deivaki na bukuna e na vatuvatu ni taba, me kua ni vakilai kena teke lesu mai.
E sega ni kila ko Daku na tikina oqori, ka sa biliga ki liu na dakai me yawa cake mai vua na gusuna.
E donu na nona navuca; ia, ni yavia na i vakasaribariba, a qai cevu caudre na dakai, lako vata kei na teketeke kaukauwa ki na vatuvatu ni tabana.
Na kena kaukauwa gona e a lade sara kina ko Ratu Daku, ka lutu mai ligana na dakai, qai tabalaka e dua qolou ni domobula, “U-wa-a-i!”
Ni duri cake ga, e a sega tale veiraiyaki me kila se na cava era na cakava na wekana, ka ni sa gutu walai vakadua mai loma ni rara e nona drotaki bula.
O ira na kena vo e a lauti ira tale ga na kena bibi kei na kena kidroa ka sega ni mani dua e veiwalitaki Daku e na nona vakacala-ka.
E a taro wavoki sara ko Jale se so tale e bole me mai tovolea na i yaragi vou. Ia e sega sara ni dua e bole mai.
A qai vanataka tale e dua, ka kuvu vei ira, “O ni sa raica? E sega ni dua na ka me da rerevaka kina na ka oqo.
E sega ga ni dua e vosa mai. Ia e tiko ko Jale ni na yaco dina na gauna me ra yalo dei kina na kai Bau me ra vanataka rawa na dakai Vavalagi.
A vakatovolea na dakai kece sara ka kauta rawa mai Oneata ra vinaka taucoko, A vakatawana yadudua tale ka baci vanataka, ka ni levu tu na kena gasau kei na korakora.
E na gauna taucoko vakatovotovo i yaragi oqori, e a vakadikevi mai na dua na ruku ni vunikau vua na Turaga na Vunivalu. Ea lako sara vua ko Jale ka la’ki kaya vakarau sara tu ga me da la’ki vala.
Sa kena gauna talega ko ya me bosei kina na i valu, ni sa vakarau valu tu oqo na kai Suiteni, ko Seveti.
Era a soqoni vata kece yani vua Vunivalu na veigone Turaga me tekivu na veivosaki. A kena i matai ko cei na vanua me la’ki kabai?
Na kena i karua, me kerei na bete me vosa vei ira na vu se ra vakadonuya na bose ni kaba vanua se sega.
Na bose oqo e rau vosa tiko ga vakalevu na Vunivalu kei Jale ka vola e na dela ni nuku ko Naulivou me kila ko Jale na kotokoto ni Matanitu ko Bau kei na nona meca makawa, ko Verata kei Rewa. E rau Matanitu kaukauwa sara ka Matanitu levu cake tale vei Bau.
E vakabibitaka ko Ratu Naulivou me rau vakamalumalumutaki sa bera ni vakila ko Bau na nona dei e na kedrau maliwa, ka ni lasagavi koya ruarua tu.
Ia e qai vakasalataka ko Jale ni na vinakati me vulici vakavinaka sara, ka kakua tale ni rerevaki na mataqali i valu vou e na dakai ni Vavalagi. O ira na liga ni i wau kei Bau me ra vakavulici deivaki na vanataki dakai, ka me ra kakua ni rerevaka na tauri dakai, a kaya ko Seveti.
E qai vakatura tale ni na vinaka ka yaga talega, e na kena vakayagataki na i yaragi vou, me kabai mada e duabulu na koro ka tiko vakatikitiki vakataki koya ka rawarawa tale ga na torova yani ka me kakua ni rui levu na cakacaka ni
virikovuti kei na kena baecetaki.
Ni ra vakasamataka na turaga ni bose kei na Vunivalu na ka oqori, e a duabau ga na domo ra sa kacivaka mai. “Ko Nakelo”
