KAYA o Ratu Filipe Nawara ni a buli duadua ga o nona kawa me taura na i tutu ni veiliutaki e na gauna ko ya me yacova mai qo se bera tale ni dua e buli.
E vakaraitaka o Ratu Filipe ni a buli me Tui Naiova o Ratu Timoci Nawara Naba I e na koro vakaturaga o Nasukamai, Nalawa e na loma ni yasana o Ra.
Ko Ratu Filipe e makubudra ka se bula tiko e na gauna qo e na koro ni lotu e Fulutoni.
Na i tukutuku qo e a vakadewataki sobu ga mai e na loma ni noqu matavuvale ka sa kena gauna qo meu talanoataka kina me rawa kilai ni o au saraga au kawa ni Tui Naiova ka noqu kawa o Ratu Timoci Nawara Naba I, e kaya o Ratu Filipe.
E vakaraitaka o Ratu Filipe ni a ciqoma nai sulu ni Lotu ni Kavitu ka yacana e na gauna oya na Lotu Savasava o Ratu Timoci ka vakavuna me biuta mai kina na nona vanua dina o Naiova me kauta na i sulu ni lotu e na veivanua e na veiyasai Viti.
E tomana e na nona i talanoa o Ratu Filipe ni nona mataqali na Nakaukilagi ka nona i tokatoka o Uluilagi, ia, e vakawati ki Nukulau mai Ra o Ratu Timoci Naba I ka watina ko Salanieta Loloku.
Na vuna levu duadua ni nona mai ciqoma na lotu qo ko Ratu Timoci oya e na nodra gagadre na daukau lotu me ra ciqoma na i liuliu ni vanua na lotu ka me rawa ni rawarawa kina ni lotu na lewenivanua ni ra sa ciqoma na lotu na nodra Turaga se Tui.
E matata vinaka tiko vei keitou ni a ciqoma na lotu qo ko Ratu Aporosa Tuivuya na Tui Suva ka mani vakadewataka kina veivanua e na veiyasai Viti vei ira na kena Turaga Bale ka i liuliu ni vanua, e kaya o Ratu Filipe.
Ia, e tomana e na nona i talanoa o Ratu Filipe ni a laki kila mai na rarama qo na nona kawa e na dua na bose vanua mai ena baravi ni yasana o Ra ka sega ni matata se o cei na koro ka mani taura na i sulu ni lotu ka kauta cake ki na nona vanua o Naiova e na koro vakaturaga o Nasukamai.
Mai kea sa qai kauta na lotu ka i sevu talega ni Talatala ni Lotu ni Kavitu e na loma ni noqu matavuvale ka vaka talega kina na vanua o Naiova, e kaya o Ratu Filipe.
E talanoataka o Ratu Filipe ni bera ni qai biuta na vanua o Naiova ko Ratu Timoci Naba I na Tui Naiova esa mani vakasavuiya na nona i tukutuku na nona vakasama ka mai tataunaka tiko na vanua ki vua e dua e ratou mataveitacini ka tukuna vua me raica toka na vanua ni se lako mada me suawai se i talatala ni Lotu Savasava. Oqo nai tekitekivu ni nona biubiu mai na gone turaga na Tui Naiova.
E gole kina vei loma ni vanua soko wasa yani, ka lai dua na gauna balavu nona toka mai Lau…. cakacaka tiko ena loma ni lotu me yaco nona sa mai vakacegu, donumaka na kena sa toki taki mai o Fulutoni mai Buresala ki Tailevu na kedaratou i kanakana na mataqali na Duatua ena yavusa o Salatu ena koro ko Nakalawaca. Me vaka nona rai ena vuku ni bibi ni vuli va lotu, sa mai kerea kina vakavanua na tiki ni qele ka ratou se tiko ga kina nikua edua nai wase ni nona kawa.
E tolu na luvena yalewa ko Ratu Timoci Nawara Naba I ka dua na luvena tagane oya ko Ratu Epeli Soqonavanua,e kaya o Ratu Filipe.
E tomana ena nona i talanoa o Ratu Filipe ni o Ratu Epeli Soqonavanua e a qai vakawatitaka e dua na marama ni tikina o Nagonenicolo mai Naitasiri ka qai vakaluveni kina ka vica kina na luvena tagane kei na luvena yalewa.
E dua na luvei Ratu Epeli Soqonavanua ko Ratu Timoci Nawara Naba II sa i koya na noqu Ratu ka vakawati ki Naqia e Wainibuka ka keitou lewe va na luvena ia o au duadua ga na luvena tagane, e kaya o Ratu Filipe.
E kaya o Ratu Filipe ni o ratou na vo ni tamana lailai ka veitacini kei nona Ratu ka vaka kina o ratou na nona Nei e ratou vakaluveni talega ka ra bula vinaka tiko me yacova mai na siga e daidai.
A vakaraitaka o Ratu Filipe ni gauna qo e ratou sa laki volai tu e na dua tale na mataqali mai na nodratou koro oya na mataqali Tabuqau sai koya na mataqali ni Sau Turaga ka sa yali na yaca ni nodratou mataqali ka nona na tukadratou oya na Mataqali Nakaukilagi e na Tokatoka o Uluilagi ka ratou sa vakadikeva tiko vakamalua ena gauna qo se a bokoci vakacava na nodratou mataqali kei na yaca ni nodratou Tokatoka ka qai ratou tokitaki tu vakacava ni ratou sega ni kila vakalailai na veitokitaki oya ki na mataqali Tabuqau.
Ia, e na gauna qo e davo tiko na nona i bulubulu na Turaga Tui Naiova e na qele vaka Nakalawaca me vaka ena nona a kauta tu mai na i sulu ni Lotu Savasava ka ra sa mai bula tiko na nona kawa e na vanua e mai bulu koto kina na turaga qo.
