Update: 8:27AM ERA osota yani na lewenivanua na gunu e na paipo ni wai ka sa veivakabulai tiko e na yasa ni koro ko Natadradave mai Dawasamu e na nodra la�ki sili ka takiwai kina me rawa na bula.
E dua vei ira na lewenivanua era a bau vakayagataka na wai ni gunu qo ko Amelia Tinai ena nona rogoca nai talanoa ni wai qo ni sa veivakabulai ka sa mana talega vei ira na mataboko kei na lokiloki.
�E vica na marama mai na neitou koro era sa mai gunu ena wai qo ka ra la�ki talanoataka yani e nakoro na kena mana,� e talanoa o Tinai.
E tomana ka kaya na marama yabaki 27 qo ni a dau vuce tiko na ketei watina ia, e na gauna esa mai gunuva kina na wai qo esa mai yali vakadua na vuce ni ketena ka sa vakadinadinataka saraga o koya e matana na kaukauwa kei na mana ni veivakabulai ni wai vure oqo.
�Na noqu gole mai nikua (Vakaraubuka sa oti) me�u mai vakadinadinataka saraga na kaukauwa ni veivakabulai ni wai qo,� e kaya o Tinai.
E tukuna na marama ni Dranu qo mai Qelekuro ni sega walega ni via mai gunuva na wai qo esa lomana saraga me mai silima talega ni bera ni qai kauta lesu kina nona koro na vokete wai esa vakatawana oti tu me ratou na la�ki vakayagataka vakavuvale.
E tukuna o koya ni ra a sauma mai na lewenikoro mai Dranu e dua na keria ka ra sauma na marama e $60 me rawa ni ra mai takiva na wai qo me ra la�ki vakayagataka ena nona vuvale.
E vakaraitaka kina Nai Lalakai ko Esita Rokotina e dua na marama ni Verata ni a sa la�ki laurai mai valenibula ni sa leqa kece tu na nona gacagaca ia, e na gauna ea mai tovolea kina na wai qo e Natadradave esa mai oti vakadua na veileqa kece oqo ka sa tali ibe tale tiko.
�Au a mai sili e na wai qo ka vakila saraga na kaukauwa ni wai qo ki na yagoqu ni�u sa rawa ni cakava tale na cakacaka ni vale au dau cakava tu i liu,� e kaya
E tomana na marama yabaki 73 qo ni sa kaukauwa vinaka talega na nona rai kei na momosi ni yago e dau tu vua esa oti vakadua.
E tukuna ko Samuela Murica e dua na turaga ni Delakado ni ra sa dau mai takiva saraga na wai qo ka ni sa veivuke sara vakalevu vei ira e na kena vakayalia na momosi ni yago, na mate ni kuli, na mate ni gacagaca kei na kena vakasavasavataka talega na matadra ka vakavuna me makare na nodra rai.
Na wai vata ga oqo ea sa mai rai vinaka kina ko Kaliti Tinai na marama ni Bucalevu ka dau mai sili ka tavoi tiko e na wai qo e Natadradave.
Ia, e tukuna ko Savenaca Tamani e dua na turaga ni Natadradave ni ra sa osota tu ga ena veisiga na lewenivanua na wai qo ena nodra dau mai sili ka tavoi kina ka lako vata ena nodra dau mai takiva ka kauta lesu ki na nodra dui i tikotiko.
E vakaraitaka talega ko Murica kevaka e dua na lewenivanua ena via nakicataka na wai qo me la�ki volitaka e na yacovi koya na leqa ka ni rua na veiwatini e rau via la�ki volitaka na wai qo ka mani kakaca kece na nodrau tavaya ni wai ka vakavuna talega me dabe na nodrau taya ni lori, ia e kalougata ni rau mai kere veivosoti tale ki na vanua era a takiva yani kina na wai.
Era sa dau mai wawaraki tu na lewe ni koro e Natadradave ena nodra vakayagataka na wai e veisiga ka ra solia tiko na galala vei ira era gole yani vakaywa m era dau vakayagataka e liu na wai ni bera ni ra qai vakayagataka.
Ea bau kalougata sara vakalevu na i lakolako vakacakacaka ni niusiveva qo ena macawa sa oti ni bau la�ki rawa ni vakayagataki ka vakadinadinataki na mana ni wai qo mai vei ira na i tokani vakacakacaka.
E tukuna ko Bikash Narayan e dua na draiva ni lori ena nona la�ki tavoya na matana ena wai qo ni sa rawa ni qai rai sara talega vakayawa ka rarama vinaka na nona rai.
�Ko au liu sa sega rai bakabinaka, qo sa rawa rai tautauvata na binoculars (vakadodo rairai) ni sa binaka sara na matana,� e kaya o Narayan.
Na turaga ni Idia qo e vakaitikotiko sara yani e Navua ka marautaka na veika esa la�ki vakadinadinataka mai Natadradave.
Era osota yani na lewe ni veikoro e Tailevu, Naitasiri, na veivanua ni cakacaka ena nodra rogo i talanoataka na mana ni wai qo ena kena sa veivakabulai tiko ena gauna qo. E vakaraitaka ko Sevuloni Bulicakau e dua na turaga ni Verata Wailevu ena gauna ea sisili kina ena wai qo e na mataka lailai ni Moniti ga qo e vakila saraga na malumu ni uwa ni yavana ka ni a paralase e na qito.
�Au dau yara tikoga e dua na yavaqu e na noqu a paralase e na qito, ia, ni�u sa sili e na wai au vakila saraga ni curuma na batabata ni wai na yavaqu ka vakila talega ni malumu vinaka na uwa ni yavaqu,� e kaya.
E tomana e na nona i talanoa o Bulicakau ni a tovolea talega na marama nodrai tubutubu me bau sili e na wai ka ni dua na gauna balavu e sega tu ni bau vakila na i kanakana ni kakana e dau kania kei na i boi ni kakana.
�Ena gauna e sili kina na tinaqu e kaya ni tadola saraga na daligana kei na yagona e vakila ni malumu vinaka
taucoko,� e kaya o Bulicakau.
A bau gole talega ena ilakolako qo e dua na marama e gole sara yani ena muaira ni noda vanua me la�ki vakadinadinataka na mana ni wai qo ka tukuna ni a tauvi koya voli na kenisa ni sucu.
Ena gauna ea sili kina ko Adi Akisi Cavuilati ka ni tauvi mate tiko e vakila na malumu ni yago ka mama saraga ena kaukauwa ni mana ni wai qo.
E tukuna o Bulicakau ni malumu ni yagodratou era sa moce kecega mai e na loma ni nodratou lori ena gauna eratou sa lesu tale mai kina ki Verata Wailevu.
Nai tukutuku ni wai qo e sa dodonu me da na la�ki vakadinadinataka sara na kena yaga ka ni oqo e i tukutuku matanidavui vei keda na lewei Viti ena nona sa veivakabulai tiko na waidroka ga ka solia tu na Kalou me da dau gunu kina.
