ESA koto oqo e ra nai kuri ni wai vaka-Viti ka veivuke mai kina na Tabana ni Tovo kei na Vosa ena Minisitiri ni i Taukei, ni wiliwili sara yani.
57. KUITA
Vutu na ulu ni cabe na siga, ruru/malumu/seavu tale ena sigalevu.
1. Ratou waki vata na drau ni bovo, drau ni qatima kei na drau ni yaqoyaqona ni Viti, vuloni, vusoi, gunuvi ni sa lutu vinaka na kakana.
2. Mamai vata na drau ni yaro kei na drau ni jaina, vakaturuma ena qara ni ucu se daliga, ia ni sa turu oti, me irivaki sara tiko.
58. KUITA CURUMONA
Mataqali kuita masa, wadredre na usouso ni domo, lualua.
1. Qilia na drau ni rogomi, tavuloni ena isulu, sui na qaraniucu.
59. KUITA QURUMONA
Mosi kaukauwa na ulu, buwawa na mata ena gauna ni ualevu se dromu na matanisiga.
1. Me tuki na kuli ni molikaro, vusoi qai gunuvi.
2. Me rau bosoi vata na drau ni wadamu kei na drau ni yaqoyaqona.
3. Kari na kuli ni moamoa kei na bovo vuloni, vusoi.
4. Kari na tolo ni wi kei na bovo, vuloni, vusoi.
5. Me mamai vata na drau ni yaro kei na drau ni jaina, vakaturumi e qaraniucu se qaranidaliga, oti me qai irivaki.
6. Me kari na tolo ni kalabuci damu, waki vata kei na waiwai ni niu, vakaturumi e qaranidaliga kei na qaraniucu.
7. Tuki na kuli ni makosoi, vuloni, vusoi.
8. Me qili na drau ni danidani qai sui kina na qaraniucu.
9. Me qili na drau ni tavola qai sui kina na qaraniucu.
60. KUITA TIKIDUA
Mosi kaukauwa na ulu ni dau cila na matanisiga, ruru/malumu ni tu donu na matanisiga.
1. Beti na drau ni tamole damu, qili, vakaturumi na kena wai e qaraniucu me qai ceguvi vakarua se vakatolu.
Nai sui oqo me vakayagataki ga ena veimataka.
Ena vakilai ni na katia cake na qaraniucu.
2. Me mamai na drau ni madirini, vulona ena i sulu mamare, qai loba na kena wai, qai cerumi cake.
61. KUNE CA
1. Kari na tolo ni waleaqio, vuloni, gunuvi.
62. LAMEA
Na kena dau tutubu na yame kei na gadro dau tauvi ira vakabibi na gone, bubuta, boica na loma, savu talega na weli. Vei ira na gone, era na tagitagi nira katakata, sega talega ni ra garova na kakana.
1. Kau mai na drau ni vulokaka, veisa qai veisaumaki.
Vei ira na gone me vakalailai ga, na qase me vakalevu.
Me vivi qai mamai, tilomi na wai kei na kena kosakosa.
2. Beti na drau ni kalabuci damu, sava vinaka, qili, sui kina na lamea.
3. Yaca na vuani kura, vakawai vakalalai, sui kina na lamea.
4. Kari na tolo ni koka (rawa ni gunu kina na gone kei na qase), vusoi, gunuvi.
5. Me ratou tuki e walu na sovu ni koukou, walu na drauni molautagane kei na walu na drau ni kaukarisiga qai tavuloni (kua ni vakawai) boboki na kena wai ena dua nai taki ni ti, me qai sui kina na yame.
6. Me ratou tuki vata na drau ni yaro, drau ni kura kei na vua ni kura. Vakawai ena waikatakata tabua, gunuvi.
7. Me beti mai vakalevu na drau ni quwawa malumu, vusoi, gunuvi.
63. LATILATI
1. Me mamai na titi ni dogo, tilo na wai, biuta tani na kosana.
2. Me mamai na tamole ni Viti, gunuvi na kena wai, qai biu tani na kosakosa.
64. LAUTA NA KABOA (ika)
1. Nomu qaqalo e laukata mo terega kina na iyaya vakamarama. Ena mudu na vutu, na sega talega ni na curuma na gaga.
65. LEVULEVU
1. Saniva mai na wabosucu, covuka, covidra kei na botebotekoro, tawana ena beseni levu se kuro levu.
Vusoya matua me yacova ni sa sosoko vinaka. Vakadewataka ki na tavaya lelevu. Katona vinaka tu.
Gunuva e 1 na bilo levu ni o yadra, 1 na bilo levu ni o vakarau davo.
Gunu oti ga, mo davo ka moce lutu sara. Vakawasoma o na tadra.
Nanuma mo masulaka na nomu roqota na vuremu, vakurekuretaka matua.
Dua na bilo levu qai gole sara yani ki saula.
Vakarau moce me vakarautaki, waqara na sitovu vakalailaitaka na kena igu.
Laiva na katakata me curumi iko yani.
Yaga vakalevu na yavalata na yago i wai, mo qalo nunu ka teketeke vakaukauwa me tadre vinaka na yago tuki vinaka na uto ka yavala kina na i sema ni yago, me wasoma taki na kena vaka yacori na vakaukauwa yago oqo me lutu kina na yago ka bulabula kina na uto.
66. LUARAKI DRA
1. Seisei na drau ni vasili damu ni Viti (matailailai se lolokula, vakawaikatakata, me qai dau gunuvi wasoma.
67. MACAKE
Na macake e vu mai ena kena laukana vaka sivia na na kakana kamikamica.
Dau tauvi ira vakalevu na gone.
Dau vulavula na yame, vakavuna me boica na loma.
Ra sega ni taleitaka na kana, qai dromodromo kata na nodra suasua.
1. Qili na drau ni kavika, kari na tolona, yaca na cagolaya, vusoi qai gunuvi.
2. Tuki se yaca na cagolaya, tavuloni ka vusoi ena wai katakata tabua qai gunuvi.
3. Vakarikaria mada na tolo ni wi, qai karia mai nakena e tiko e loma, tavulona, vusoi ena wai katakata, gunuvi.
4. Yaca na cagolaya, tuki na drau ni tavola, me rau qai vusoi vata ena waidroka, gunuvi.
5. Kari na tolo ni maqo dina ka manata ki na matanisiga, vuloni, gunuvi me bogi va.
6. Sava vinaka na totowiwi, sovusovu ni drau ni quawa, kei na drau ni kavika, mera qai mai usoraki ena dia ni sepuni me yacova ni sa vakawai. Vakaturuma ena turuturu ni waimai na paipo, qai lobaka ena dua na i taki.
Ke sinai vakarua na sepuni, sa na daumaka sara.
7. Me qili na drau ni kavika, kari tale na tolona. Rau qai waki vata, vusoi ena wai batabata, gunuvi.
8. Me beti mai na drau ni kavika kei na drau ni molau, sava vinaka, tuki qai vusoi vata kei na wai. Qo e dau yaga sara vei ira na gone ke tabukatalautaki.
9. Me beti mai na drau ni tavola, vusoi ena wai batabata, me tabukatalautaki.
10. Kari na tolo ni maqo dina, vakawaikatakata, vusoi, gunuvi ni se bera na kana.
68 MACAKERUA
1. Me rau qili na drau ni seuvaci kei na drau ni botebotekoro, qai sui kina na iyaya vakayalewa.
69 MATA (mavoa)
1. Mamai se tuki na drau ni yalu, kena wai me qai sui kina na mata.
2. Beti na drau ni dilo, sava vinaka, vusovusoraki ena loma ni dua na beseni ena sova tu kina na wai droka. Oqo mena na sava kina na mata.
70 MATA-NI-IKA
1. Musu na tolo ni yalu, karia tani na kulina i sau, qai katia na kena e loma me matailalai, vakaturuma vakalalai kina na waidroka, qai kina buluta kina na mata- ni- ika.
71 MATA-NI-OSE
Mataqali karokaro matailelevu, se dua na mavoa makawa, dau toka ena yava kei na liga, dau sega ni mavo, mamaca dredre, rairai vaka na drakulu e daku ni ose.
Rairai o koya beka e vakatokai kina me mata-ni-ose.
1. Qili na drau ni wabosucu, sui kina na matana, vesu ena isulu savasava.
2. Qili na drau ni lata ni viti (drau i lalai), sui kina na mata ni mavoa.
3. Vakararagi na drau ni bulatawamudu, loba na kena wai ena mata ni mavoa.
4. Qili na drau ni kaukamea, sui ena mata ni mavoa, bulu/ botani kina na mata ni mavoa, vadreti.
72 MATE NI GACAGACA (TB-tuberculosis)
Tibi ni yatevuso. O koya e tauva e dau lila, lutu na yago, kasivi taki se lua taki na dra vusovusoa, vu maca.
1. Mamai na drau ni sinu (baravi), gunuvi na kena wai.
73 MATE NI IVI / MATE NI SOLO / KARA
1. Tuki na tolo ni covatu, yacaraki ena mata ni solo se kara.
74 MATE NI SUKA
1. Vusoi vata kece na drau ni nuqanuqa, wabi kei na drau ni molau tagane, gunuvi.
Kena Tabu: kakana vaka sorena me siga va.
2. Kari na kuli ni kavika kei na kuli ni mulomulo, vuloni, vusoi, gunuvi.
3. Cecegi mai na kuli ni mulomulo, kari laivi na kulina i tuba.
Tuki vakamatailalai, saqa.
Biuta kina e 2 na itaki ni ti, lase tavu ni cakau (o koya e dau ibena).
Vakadewataka, gunuva e 1.5 na itaki ni oti na kana.
4. Keli mai na waka ni soni , tuki qai losea vata na yaqona waicala gunuva tiko.
5. Kari na waka ni soni, loba me isui ni mavoa ni mate-ni-suka sega ni maca rawa tiko.
6. Kari mai na kuli ni nokonoko, 1 na itaki ni ti na yaqona.
Me vakarauta toka ga na wai me losei kina na kuli ni nokonoko kei na yaqona, vusoi, gunuvi.
7. Me ra kari na kuli ni dawasere kuli ni lolo (damu se vula) kei na kuli ni wa kau.
Ra dui oloolo mera tautauvata na kedra lelevu yadua na kuli ni kau, vusoi ena wai dranu.
Nida gunuva oti, eda na suasua wasoma, so ena coka sara.
8. Lose na drau ni wabosucu ena wai katakata, gunuva wasoma.
9. Yaca na lewe ni cagolaya, lose ena wai katakata, gunu wasoma.
10. Me tuki na waka kei na tolo ni wacece, vusoi na drauna, gunuvi.
11. Me beti mai na vusovuso ni drau ni quawa, sava vinaka. Vusoi, gunuvi.
Qo e vinaka me wainigunu ena veisiga. Gauna ga o via gunu kina, gunuva.
75 MATE NI UTO
1. Kari na kuli ni sagale, qai vusoi ena wai batabata, gunuvi.
2. Me kari na kuli ni makosoi, vuloni, ena waikatakata, gunu ni sa via batabata, gunu tiko me yacova ni sa waicala.
3. Me tuki na drauna kei na tolo ni wacece, biuta tani na sena kei na vuana, vakawai vakarauta, saqa, gunuvi.
E wai tale ga ni paralase, wamalai, tubunidra, mateniuto, kei na mate ni suka.
76 MATENIVULA (me rawa ni lako vinaka)
1. Beti mai na drau ni senitoa damu, vauvau, bele kei na kalabuci, vusoi sara vakavinaka me weliwelia, vakawai, gunuvi.
Ena qai tomani tale yani.
